اگرچه روده بزرگ از نظر زیستی برای بدن لازم است و عملکرد مهمی نیز دارد،اما انسان قادر است بدون این عضو هم به صورت طبیعی به زندگی خود ادامه دهد.
روده بزرگ ( کولون ) و راست روده ( رکتوم ) قسمت انتهایی دستگاه گوارش انسان را تشکیل می دهند و حدود ۱/۵-۱ متر طول دارند.
عملکرد روده بزرگ
کولون و رکتوم ۳ وظیفه مهم بر عهده دارند که عبارتند از:
۱) جذب آب و نمک
۲) هضم نشاسته و پروتئین هایی که در روده باریک هضم و جذب نشده اند
۳) محل ذخیره مدفوع و کمک به دفع در شرایط مناسب
کار اصلی کولون و رکتوم،حفظ مایعات بدن است.شیره روده باریک،زمانی که به روده بزرگ می رسد و تا زمانی که دفع شود،تقریبا ۹۰ درصد آب آن جذب می شود ( تقریبا ۲-۱ لیتر در روز) و نهایتا ۲۰۰ میلی لیتر در روز آب از طریق مدفوع دفع می گردد.
نکته جالب اینکه در روده بزرگ بیش از ۴۰۰ نوع باکتری وجود دارد که کارهای مهمی را برای بدن ما انجام می دهند.این باکتری ها باعث تخمیر پروتئین و نشاسته جذب نشده می شوند و همینطور ویتامین K تولید می کنند.
اهمیت سرطان روده بزرگ
سرطانهای روده بزرگ،شایعترین سرطانهای دستگاه گوارش می باشند و یکی از علل مهم مرگ و میر انسانها به شمار می روند.این سرطان در زنان و مردان تقریبا به یک اندازه ایجاد می شود.
خوشبختانه پیشرفت امکانات تشخیصی و گسترش برنامه های غربالگری باعث کاهش بروز این بیماری کشنده شده است.
با توجه به امکان تشخیص به موقع و درمان مناسب سرطان روده بزرگ،همه افراد جامعه باید در مورد این بیماری و علائم آن اطلاعات کلی داشته باشند تا در صورت ایجاد مشکل بتوانند درمان بیماری را سریعا شروع کنند.
عوامل موثر در ایجاد سرطان روده بزرگ
عوامل زیادی در ایجاد سرطان روده بزرگ موثر هستند که در اینجا به بعضی از مهمترین آنها اشاره می کنیم:
سن
عامل خطر اصلی در پیدایش سرطان روده بزرگ است،به صورتیکه بعد از ۵۰ سالگی بروز این بیماری به صورت ثابتی افزایش می یابد.
ارث
۲۰ درصد موارد سرطانهای روده بزرگ در افرادی دیده می شود که سابقه خانوادگی این بیماری را داشته اند.
محیط و تغذیه
سرطان روده بزرگ در افرادی که رژیم غذایی پر چربی و کم فیبر دارند و افراد چاق و کم تحرک و همینطور در سیگاری ها بیشتر ایجاد می شود.
نحوه ایجاد سرطان روده بزرگ
بیشتر موارد سرطانهای روده بزرگ از پولیپ های روده بزرگ ایجاد می شوند.پولیپ ها برآمدگی هایی هستند که از مخاط روده بزرگ ایجاد می شوند و به مرور زمان تغییرات بدخیمی در آنها ایجاد می شود.
پیدا کردن این پولیپها و برداشتن به موقع آنها باعث می شود جلوی پیشرفت آنها به سمت سرطان گرفته شود.
این کار زیربنای برنامه های غربالگری می باشد که به همه افراد جامعه توصیه می کند تا از یک سن خاص به بعد حتما تحت کلونوسکوپی قرار گیرند.(کولونوسکوپ وسیله ای لوله ای و منعطف است که از طریق مقعد وارد می شود و می تواند کل مسیر روده بزرگ را طی کند و هر گونه ضایعه ای را ببیند و از آن نمونه تهیه کند و یا پولیپ ها را حذف کند.)
همه افراد جامه باید در ۵۰ سالگی کولونوسکوپی کنند و بر اساس یافته های آن،در فواصل مشخص این کار را تکرار کنند.
افرادی که یکی از اقوام درجه اولشان به سرطان روده بزرگ مبتلا شده (پدر،مادر،خواهر،برادر) باید ۱۰ سال جلوتر از سن ابتلا آن فرد برنامه کولونوسکوپی را شروع کند.مثلا اگر پدر خانواده در ۵۰ سالگی به سرطان روده بزرگ مبتلا شده،فرزندان وی باید از ۴۰ سالگی کولونوسکوپی شوند.
سوالات متداول در مورد سرطان روده بزرگ
خونریزی از مقعد،تغییر در وضعیت اجابت مزاج،کم خونی فقر آهن و تغییر در قطر مدفوع همگی علائم بسیار مهمی هستند که در صورت ایجاد باید حتما به پزشک مراجعه کنید.
در بیماران با سابقه خانوادگی سرطان روده بزرگ،در افراد بالای ۴۰ سال و همینطور در افراد مستعد به سرطان روده بزرگ حتما باید اقدامات تشخیصی توسط پزشک انجام شود(شرح حال،معاینه مقعد و در صورت صلاحدید پزشک کولونوسکوپی).بنابراین صرف اینکه سابقه بواسیر (هموروئید) وجود دارد و خونریزی از مقعد به حساب این بیماری گذاشته شود،در موارد بسیاری باعث تاخیر در تشخیص سرطان روده بزرگ شده است.
کلونوسکوپی یک وسیله لوله ای شکل و منعطف است که برای رویت روده بزرگ از آن استفاده می شود.این کار توسط متخصصین داخلی-گوارش انجام می شود.
بله.ابتدا باید به متخصص گوارش مراجعه کنید تا نوبت انجام کلونوسکوپی و محل انجام آن برای شما مشخص شود.این کار معمولا در کلینیک یا بیمارستان انجام می شود.پس از مشخص شدن زمان کلونوسکوپی ،از روز قبل،دستورات آماده سازی روده که شامل استفاده از پودرهای مسهل و بعد شیاف است،توسط شما اجرا می شود.باید در پایان مصرف پودرها فقط آب دفع کنید و هیچ ذره مدفوعی در هنگام اجابت مزاج دیده نشود.در روز آماده سازی باید رژیم مایعات صاف استفاده کنید و از شب ناشتا باشید.صبح به صورت ناشتا به مرکز مشخص شده مراجعه خواهید کرد.
خیر.معمولا این کار با بیهوشی سبک انجام می شود و شما به هیچ عنوان دردی نخواهید داشت.پس از پایان کار شما تحت نظر پزشک بیهوشی خواهید بود و بعد از هوشیاری کامل و در صورت عدم مشکل راهی منزل خواهید شد.
بله.وجود یک نفر همراهی جهت انجام کارهای اولیه بیمار و همینطور بردن وی به منزل الزامی است.
کلونوسکوپی در مجموع اقدام کم خطری است.در موارد نادر به خصوص در زمان نمونه برداری،امکان آسیب به روده بزرگ و پارگی روده وجود دارد.
در صورت ایجاد درد شکمی شدید و یا تب بعد از انجام کلونوسکوپی باید برای بررسی احتمال پارگی روده به بیمارستان مراجعه کنید.
سرطان روده بزرگ یک بیماری جدی است اما در عین حال درمانهای لازم برای این بیماری،پیشرفت چشمگیری داشته است و بسیاری از بیماران سالها بعد از درمان به صورت عادی زندگی می کنند،پس نگران و ناامید نشوید.شما باید به متخصص جراحی عمومی یا فلوشیپ کولورکتال مراجعه کنید تا بررسی های تکمیلی برای شما انجام شود و مقدمات انجام جراحی صورت پذیرد.
مهمترین مسئله قبل ازجراحی این است که پزشک بداند بیماری محدود به روده بزرگ است یا اینکه به نقاط دیگر مثل کبد و ریه گسترش پیدا کرده است (متاستاز) برای این کار از سی تی اسکن شکم و لگن و قفسه سینه استفاده می شود تا پزشک پیشرفت بیماری را تشخیص دهد.در مورد سرطانهای راست روده (رکتوم) از MRI هم استفاده می شود.
به صورت کلی،سرطانهای کولون جراحی می شوند و قبل عمل، اقدام درمانی دیگری انجام نمی شود.اما در مورد سرطانهای رکتوم (راست روده) قبل از عمل جراحی، شیمی درمانی و رادیوتراپی صورت می گیرد.این یک قانون کلی است و جزئیات تصمیم گیری بر عهده تیم درمانی شما خواهد بود.به آنها اطمینان کنید.
جراحی سرطان روده بزرگ (کانسر کولون) به دو روش باز و بسته انجام می شود.
در روش جراحی باز،یک برش در خط وسط شکم ایجاد می شود و پس از آن تومور بدخیم روده بزرگ با حاشیه مطمئن و سالم به همراه غدد لنفاوی آن برداشته می شود و در نهایت دو سر روده به هم دوخته می شوند.
در روش جراحی بسته (لاپاروسکوپی) این اقدامات بدون برش روی شکم و از طریق چند سوراخ در جدار شکم انجام می گردد.
در جراحی سرطان روده بزرگ سعی می شود تا کل تومور به همراه غدد لنفاوی به صورت کامل خارج شود.
هر دو روش باز و لاپاروسکوپی برای رسیدن به این هدف مناسب هستند اما در صورت دسترسی به اقدامات لاپاروسکوپی،این روش برای بیمار فوائد بیشتری دارد چون بعد عمل درد کمتری دارد و فرد سریعتر راه خواهد افتاد و زودتر هم از بیمارستان مرخص می شود.
در بعضی موارد پس از جراحی تومور روده بزرگ،این امکان وجود ندارد که دو سر روده به هم دوخته و متصل شوند.در این موارد سر روده بزرگ به جدار شکم وصل می شود و بیمار از این محل اجابت مزاج خواهد داشت،به عبارت دیگر کولستومی،مقعد جدید بیمار است.کیسه های مخصوصی وجود دارد به نام کیسه کولستومی که روی این محل قرار می گیرد تا بتواند مدفوع و گاز خارج شده را ذخیره نماید.
در بعضی موارد کولستومی موقتی است و حدود ۳-۲ ماه بعد از ایجاد آن با یک جراحی مجدد برداشته می شود.اما در بعضی از سرطانهای رکتوم (راست روده) که خیلی نزدیک مقعد هستند،کولستومی دائمی است.
خیر.کولستومی هیچ ضرری برای بیمار به همراه ندارد.بسیاری از بیماران نسبت به ایجاد کولستومی مقاومت بسیار زیادی از خود نشان می دهند و حتی جراح خود را تحت فشار می گذارند تا حتی در تومورهای نزدیک مقعد برای آنها کولستومی ایجاد نکند.این بیماران قطعا در طولانی مدت مشکلات زیادی خواهند داشت.
داشتن کولستومی هیچ منافاتی با زندگی عادی ندارد.این افراد به راحتی زندگی می کنند و بدون مشکل بهداشتی و بو در سر کار خود حاضر می شوند.در حال حاضر کیسه های کولستومی خوبی در دسترس بیماران است که کارکرد عالی دارند.بنابراین نسبت به کولستومی بدبین نباشید.
بسته به انجام جراحی باز یا بسته حدود ۷-۵ روز در بیمارستان بستری خواهید بود.
۱) آزمایشات خون
۲) نوار قلب برای بیماران بالای ۴۰ سال
۳) عکس قفسه سینه برای بیماران بالای ۶۰ سال
۴) مشاوره متخصص داخلی یا قلب در صورت وجود بیماری زمینه ای
۵) قطع بعضی داروها (حتما لیست داروهای مصرفی خود را در اختیار جراح قرار دهید)
۱) روز قبل از بستری در بیمارستان رژیم غذایی مایعات استفاده کنید.
۲) شب قبل از بستری در بیمارستان استحمام کنید و لباس تمیز بپوشید.
۳) شما یک روز قبل از جراحی در بیمارستان بستری می شوید تا داروهای لازم برای پاکسازی روده به همراه آنتی بیوتیک خوراکی به شما داده شود.
۴) کلیه مدارک تشخیصی خود را همراه داشته باشید.
۵) داروهایی که از قبل استفاده می کنید را همراه داشته باشید تا هر زمان لازم شد،با نظر پزشک آنها را شروع کنید.
این نوع جراحی مانند هر جراحی دیگری می تواند عوارضی به همراه داشته باشید که در اینجا به مهمترین موارد اشاره می کنیم:
۱) نشت از محل دوختن دو سر روده:این مسئله مهمترین عارضه بعد از عمل جراحی می باشد که باعث طولانی شدن زمان بستری و حتی در مواردی عمل جراحی مجدد می شود.
۲) عفونت زخم
۳) خونریزی
۴) مشکلات قلبی و ریوی
۱) رژیم غذایی خود را به مرور به حالت معمولی در آورید و از مصرف وعده های سنگین خودداری کنید.
۲) استفاده از مواد غذایی حاوی آنتی اکسیدان ها مثل میوه و سبزیجات بسیار مفید خواهد بود.
۳) داروهای نسخه شده را به دقت مصرف کنید.
۴) استحمام کنید و لباس تمیز بپوشید.
۵) معمولا بعد از استحمام و در صورت عدم عفونت زخم نیاز به پانسمان نخواهد بود.در صورت وجود عفونت در زخم جراحی با نظر پزشک خود و در فواصل منظم پانسمان را عوض کنید.
۶) فعالیتهای معمول روزانه اشکالی ندارد.شما نیازی به استراحت مطلق ندارید،در منزل راه بروید.
۷) در زمان مشخص شده برای ویزیت بعد عمل مراجعه کنید.
۸) تومور بعد از جراحی به آزمایشگاه ارسال می شود.در زمان مراجعه به پزشک،جواب آن را همراه داشته باشید
نتیجه پاتولوژی (بررسی بافت شناسی تومور) مشخص می کند که شما به شیمی درمانی کمکی بعد از جراحی نیاز دارید یا نه.بعد از عمل حتما برای مشورت و بررسی های تکمیلی به متخصص خون معرفی خواهید شد.
ماهیت سرطان عود است،بنابراین همه بیماران باید به صورت مداوم تحت نظر پزشک باشند.
بیماران طبق یک برنامه منظم به پزشک مراجعه می کنند و معاینه می شوند.
نوعی آزمایش خون برای یافتن عود سرطان وجود دارد (CEA) که در فواصل منظم برای بیمار درخواست می شود.
طبق یک پروتکل بیماران از یک سال بعد جراحی کولونوسکوپی هم می شوند.
همه این کارها برای این است که در صورت عود بیماری بلافاصله تشخیص داده شود و اقدامات درمانی مناسب شروع شود.